Τριακόσια μέτρα ψηλά από τη θάλασσα, σε μια ευλογημένη από τη φύση πλαγιά του Πάικου, με οργιώδη βλάστηση και πλούσια πηγαία νερά, ακουμπά τις γειτονιές της η μικρή πολιτεία της Γουμένισσας. Ψηλότερα, τα όμορφα χωριά του Πάικου καλωσορίζουν το ένα μετά το άλλο τους λιγοστούς χειμερινούς επισκέπτες. Το τοπίο ορεινό, όχι όμως τραχύ και απόκρημνο, αποκλείεται να σας αφήσει ασυγκίνητους. Αν πάλι ο χειμώνας στολίσει με τα δώρα του την ιδιαίτερη αυτή γωνιά της Μακεδονίας, τότε όλα μοιάζουν διαφορετικά.
Πρέπει να ξέρετε:
Οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες στην περιοχή της Γουμένισσας δημιουργήθηκαν γύρω από το μοναστήρι της Παναγίας, τα τελευταία χρόνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας, επί Παλαιολόγων. Το αρχικό όνομα του οικισμού ήταν «Γουμέντζα» και σήμαινε «τόπος του Ηγούμενου». Από την πρώτη στιγμή η οικονομία της Γουμένισσας στηρίχτηκε στις αγροτικές ασχολίες των ντόπιων. Οι φιλόπονοι κάτοικοι ασχολήθηκαν με επιτυχία με τη σηροτροφία, την αμπελουργία και την οινοποιία. Με την άριστη ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και τις καλές τιμές που έπιαναν στην αγορά, οδήγησαν τη μικρή κοινωνία της Γουμένισσας στην ευημερία. Οι Τούρκοι κατακτητές, με την πάροδο του χρόνου, παραχώρησαν τις δύσκολες εκείνες εποχές αρκετά προνόμια και αυτοδιοίκηση στην ευημερούσα πόλη. Η απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό ήρθε το 1912, ενώ μετά το 1924 στην πόλη εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.
Πρέπει να δείτε:
Μια πλατανοσκέπαστη δροσερή πλατεία υποδέχεται τους επισκέπτες που έρχονται στη μικρή πολιτεία. Η χαρακτηριστική βρύση στο κέντρο της, που έχτισαν οι Γάλλοι στρατιώτες, θυμίζει τις εποχές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η περιοχή ήταν το επίκεντρο σκληρών συγκρούσεων. Στα γραφικά σοκάκια της παλιάς πόλης ξεχωρίζουν τα κτίρια της προβιομηχανικής εποχής, τα χαρακτηριστικά κουκουλόσπιτα, αλλά και ο εντυπωσιακός ναός του Αγ. Γεωργίου. Ακόμη, γνωστά είναι τα παραδοσιακά εργαστήρια που κατασκευάζουν βαρέλια, λαϊκά όργανα, σαμάρια, αλλά και καλάθια, ζωντανοί θύλακες της χειροποίητης λαϊκής τέχνης και τεχνικής, που σπάνια συναντά κανείς σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων, όπως ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Ίωνας Δραγούμης, ο Γεώργιος Αθάνας, πέρασαν από εδώ και έγραψαν για τη Γουμένισσα. Η μακεδονική πολιτεία διατηρεί ζωντανή τη δική της μουσική ταυτότητα. Διάσημες σε όλη την Ελλάδα αλλά και διεθνώς, με τη συμμετοχή τους σε διαφορά φεστιβάλ ανά τον κόσμο, είναι οι μπάντες των χάλκινων πνευστών οργάνων. Τουλάχιστον τριακόσιοι είναι οι λαϊκοί οργανοπαίκτες που ασχολούνται λίγο ή πολύ με τα χάλκινα, που πλέον είναι ευρέως γνωστά ως «Τα Χάλκινα της Γουμένισσας». Σε κάθε γλέντι, κοινωνική εκδήλωση και τοπικό πανηγύρι, οι μπάντες των Χάλκινων θα δώσουν το βροντερό τους «παρών». Αξίζει να αφιερώσετε λίγο από το χρόνο σας για να επισκεφθείτε το εντυπωσιακό Λαογραφικό Μουσείο που έχει πρόσφατα ανοίξει στο γειτονικό χωριό του Ευρωπού, μιας και το λαογραφικό της Γουμένισσας υπολειτουργεί.
Κοντινά αξιόθεατα:
Το ιστορικό μοναστήρι της Παναγιάς, κτίσμα του 13ου αι., το μοναστήρι των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, λίγο έξω από τη Γρίβα, το μεγαλόπρεπο μοναστήρι του οσίου Νικόδημου, που είναι μετόχι της μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους, αλλά και τα όμορφα ορεινά χωριά του όρους Πάικου, αποτελούν τα κοντινά και αξιόλογα αξιοθέατα της περιοχής. Στο δρόμο προς το χωριό Κάρπη, σε ελάχιστη απόσταση από τη Γουμένισσα, θα βρείτε τη φυσική τοποθεσία «Δύο Ποτάμια», με τρεχούμενα νερά και πυκνό δάσος. Ο χώρος είναι διαμορφωμένος και δέχεται αρκετούς επισκέπτες τα σαββατοκύριακα. Ο νερόμυλος Γιαπατζή (18ος αι) λειτουργούσε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Σήμερα, πλήρως αναπαλαιωμένος, είναι επισκέψιμος τα σαββατοκύριακα. Θα τον βρείτε στο δρόμο από Γουμένισσα προς Γρίβα. Την παραμονή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, στα χωριά Γρίβα και Πεντάλοφο, αναβιώνει το έθιμο «κόλιντε», όπου οι ντόπιοι ανάβουν υπαίθριες φωτιές. Ακολουθεί φαγοπότι και χορός.
Προτεινόμενες εκδρομές:
H ομορφότερη ορεινή διαδρομή πραγματοποιείται προς το χωριό Καστανερή, που βρίσκεται σε ύψος 800 μ. και απέχει από τη Γουμένισσα 17 ασφάλτινα χιλιόμετρα. Το χωριό δημιουργήθηκε πριν από 300 χρόνια από κτηνοτρόφους και φυγόδικους, που αναζήτησαν, εδώ, σε τούτη την απόκρημνη πλαγιά του Πάικου, την ελευθερία τους. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι καλοδιατηρημένα, ενώ εντύπωση προκαλεί η άφθονη χρήση της πέτρας και του ξύλου, που θυμίζει τη ζαγορίτικη τεχνική. Γύρω από το χωριό απλώνεται ένα υπέροχο δάσος από καστανιές και οξιές, που μπορείτε εύκολα να εξερευνήσετε ακόμη και με τα πόδια –υπάρχουν σημαδεμένα μονοπάτια, που οδηγούν σε όμορφες βρύσες και τοποθεσίες με θέα. Συνεχίζοντας τον καλό ασφάλτινο δρόμο, θα οδηγηθείτε στο απομονωμένο χωριό Μεγάλα Λιβάδια, που βρίσκεται σε ύψος 1.200 μ., σε εκτεταμένο οροπέδιο. Συνολικά θα χρειαστεί να καλύψετε περίπου 14 χλμ. μέσα σε δάσος οξιάς. Επικίνδυνες δείχνουν οι πολλές στροφές, αφού σε κάποια σημεία κρύβουν επικείμενες κατολισθήσεις. Ο οικισμός δημιουργήθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα από βλαχόφωνους Έλληνες, που εγκαταστάθηκαν εδώ από τα χωριά Σαμαρίνα και Περιβόλι. Με την πάροδο του χρόνου, η ορεινή κοινότητα γνώρισε άνθιση και οι κάτοικοί της έφτασαν τους 5.000. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το χωριό πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Σήμερα, τα Μεγάλα Λιβάδια το χειμώνα ερημώνουν και μόνο το καλοκαίρι επιστρέφουν οι κάτοικοι, ξαναδίνοντας για λίγο πνοή ζωής στον οικισμό. Πολύ ευχάριστη -που όμως το χειμώνα χρειάζεται προσοχή λόγω χιονόπτωσης (που το χειμώνα δεν είναι καθόλου σπάνια)- είναι η διαδρομή που οδηγεί από τα Μεγάλα Λιβάδια στο κεφαλοχώρι του Αρχάγγελου, στο νομό Πέλλας. Το χωριό βρίσκεται στις βόρειες παρυφές του Πάικου, ενώ σε μικρή απόσταση συναντάμε το ομώνυμο μοναστήρι του 12ου αιώνα. Από εδώ υπάρχει εύκολη πρόσβαση στα Λουτρά της Αριδαίας (μέσω Εξαπλατάνου), ενώ εναλλακτικά, δυτικότερα, θα βρούμε τα χωριά Κούπα και Σκρα, όπου στις 17 Μαΐου 1918 έγινε η περίφημη μάχη, μια από τις σημαντικότερες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στα Βαλκάνια. Στο σημείο αυτό της διαδρομής, κοντά στην Κούπα, βρίσκεται η απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς «Σμαραγδένια Λίμνη» και οι καταρράκτες της Κούπας (ή «του Σκρα», όπως έχει επικρατήσει να ονομάζονται). Η άσφαλτος φτάνει σχεδόν μέχρι την αρχή των μονοπατιών, που οδηγούν στους αλλεπάλληλους μικρούς και μεγαλύτερους καταρράκτες και στη λίμνη με τον ασβεστολιθικό πυθμένα και το χαρακτηριστικό γαλαζοπράσινο χρώμα! Αν είστε τυχεροί, θα πετύχετε ορισμένους από τους καταρράκτες παγωμένους! Συνεχίζοντας προς Αξιούπολη, μέσω του χωριού Πηγή, θα βρείτε την τεχνητή λίμνη του Μεταλλείου, η οποία είναι όμορφη αλλά καλά κρυμμένη. Η πανέμορφη (και κυκλική) αυτή ασφάλτινη διαδρομή του Πάικου «κλείνει» -μέσω της Αξιούπολης- και πάλι στη Γουμένισσα.
Πως θα πάω;
Όσοι έρχεστε από Αθήνα θα χρησιμοποιήσετε τον εθνικό δρόμο για Θεσσαλονίκη. Μετά τα διόδια, 20 χλμ. πριν τη συμπρωτεύουσα, στο ύψος της Χαλάστρας, θα στρίψετε αριστερά για το τελωνείο των Ευζώνων. Στον κόμβο του Κιλκίς, αν πάτε αριστερά, θα περάσετε το Πολύκαστρο, την Αξιούπολη και θα φτάσετε στη Γουμένισσα. Από εδώ ξεκινά η ανάβαση για τα κυριότερα χωριά του Πάικου. Ενδεικτικά να υπολογίζετε: Γουμένισσα - Καστανερή 12 χλμ. (άσφαλτος) και Γουμένισσα - Μεγάλα Λιβάδια 26 χιλιόμετρα (άσφαλτος). Από Θεσσαλονίκη θα πρέπει να καλύψετε ως τη Γουμένισσα μόλις 65 χιλιόμετρα. Πρατήρια βενζίνης θα βρείτε μόνο στη Γουμένισσα, όπου επίσης λειτουργούν βουλκανιζατέρ και συνεργεία αυτοκίνητων.
Να ευχαριστήσουμε
την κα. Μαρία Μουζούρη, μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής της Νομαρχίας Κιλκίς, συντονίστρια της οινικής διαδρομής Πέλλας-Γουμένισσας της ΕΝΟΑΒΕ και μέλος του ορειβατικού της Γουμένισσας (ΟΣΠΕΓ) για την πολύτιμη βοήθειά της.
ΚΕΙΜΕΝΑ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Θοδωρής Αθανασιάδης www.viewsofgreece.gr
